لیلی و مجنون در پرتغال

کتاب «لیلی و مجنون» یکی از شاهکارهای نظامی گنجوی به زبان پرتغالی ترجمه شده و در آینده نزدیک در این کشور چاپ و منتشر می شود.

کتاب «لیلى و مجنون» یکى از شاهکارهاى نظامى گنجوى به زبان پرتغالى ترجمه شده و در آینده نزدیک در این کشور چاپ و منتشر مى شود. این ترجمه توسط دکتر «سپیده رادفر» صورت گرفته و قرار است در شمارگان ده هزار جلد به زودى در کشور پرتغال چاپ و منتشر شود. «سپیده رادفر» در این باره گفت: «پیش از این رباعیات خیام از زبان انگلیسى به پرتغالى ترجمه شده بود و بیشتر مردم کشور پرتغال با اشعار خیام آشنا هستند. اما ترجمه اشعار عاشقانه لیلى و مجنون کارى است که براى اولین بار به زبان پرتغالى صورت مى گیرد.» غیر از اشعار خیام نیشابورى گویا هیچ اثر دیگرى از شاعران و نویسندگان ایرانى به صورت کتاب در کشور پرتغال منتشر نشده است. رادفر پیشنهادهاى دیگرى را براى ترجمه آثار ادبى ایرانى از طرف موسسات انتشاراتى کشور پرتغال داشته است که در خیل این پیشنهادها ترجمه آثار مولانا جلال الدین محمدبلخى از سوى بنگاه هاى انتشاراتى پرتغال طرفداران بسیارى داشته است.سپیده رادفر استاد زبان فارسى در دانشگاه لیسبون است. http://www.aftabir.com/news/view/2005/jul لیلی و مجنون برای نخستین بار به پرتغالی ترجمه شد تهران _ 28 اردیبهشت 1384_ میراث خبر گروه هنر، فرزانه ابراهیم زاده، آرش مومنیان : لیلی و مجنون به عنوان نخستین اثر کلاسیک فارسی، بی‌ هیچ واسطه‌ای از زبان فارسی به پرتغالی ترجمه می‌شود. دکتر «سپیده رادفر»، مترجم و زبان‌شناس ایرانی مقیم پرتغال که این ترجمه را انجام می‌دهد با بیان مطلب بالا به «میراث خبر» گفت: «تنها شناختی که پرتغالی‌ها با زبان فارسی دارند مربوط به رباعیات خیام است که آن هم در چند سال اخیر براساس ترجمه انگلیسی آن در قالب کتاب‌های جیبی با عنوان «رباعیات می» و «رباعیات عشق» منتشر شده است.» رادفر معتقد است: «چون این آثار، ترجمه مستقیم نیست تاثیرگذاری که بر خواننده ایرانی دارد را بر پرتغالی‌ها نمی‌گذارد. در ترجمه دوم عشق‌های عرفانی و معنوی خیام تبدیل به عشق مادی شده است.» رادفر از سال 2002 میلادی در پرتغال زبان فارسی تدریس می کند از یک سال پیش ترجمه لیلی و مجنون را آغاز کرده است: «لیلی و مجنون را نه به نظم که به نثر برای پرتغالی ترجمه کردم. در این کار تنها به اشعار نظامی اکتفا نکرده و تفسیرها و کتب دیگری که درباره آن موجود بود، به خصوص از لیلی و مجنون فریده گلبو بهره بردم.» وی دلیل ترجمه این متن به نثر را عدم تسلط به شعر بیان می‌کند: «هر چند به دو زبان فارسی و پرتغالی تسلط دارم اما نه شاعرم و نه ادعای شاعری دارم. دوست دارم به هر دو زبان پرتغالی و فارسی شعر بگویم. اما توان تبدیل یک منظومه قدرتمند کلاسیک فارسی به زبان پرتغالی را در خودم، آن هم به عنوان نخستین کار نمی‌دیدم. این یک ریسک بزرگ بود.» رادفر مهم‌ترین هدف خود در ترجمه این اثر را آشنا کردن مخاطبان پرتغالی با ادبیات فارسی می‌داند: «نمی‌خواستم ترجمه‌ای که می‌کنم محدود به دانشگاهیان و محققان باشد. می‌خواهم عموم خوانندگان با آن آشنا شوند. در واقع تلاشی است که همه، فرهنگ و ادبیات ایرانی را بشناسند.» ترجمه لیلی مجنون تا چند هفته آینده توسط یکی از شرکت‌های معتبر انتشاراتی پرتغال به بازار می‌آید: «قرار است همزمان با عرضه اثر، یک برنامه تلویزیونی برای معرفی کتاب و داستان لیلی و مجنون و ادبیات ایران تهیه شود.» رادفر که مدرک کارشناسی ارشد تدریس زبان‌های خارجی را از دانشگاه سوربن دریافت کرده است، ترجمه با واسطه را درست نمی‌داند : « مخالف ترجمه با واسطه هستم نمی‌گویم ترجمه با واسطه بد است، اما حس اثر را از بین می‌برد. البته در ترجمه لیلی و مجنون به زبان اصلی و زبان مقصد مسلط بودم. پس بی‌واسطه احساسات نویسنده اصلی را به زبان دوم منتقل می‌کنم. در ضمن در ترجمه لیلی و مجنون چنانچه گفتم تنها به متن اصلی بسنده نکردم و از تفسیرها و حواشی نیز بهره بردم.» رادفر ترجمه لیلی و مجنون را پس از تکمیل به چندین ویراستار سپرده تا نظرشان را راجع به این اثر ارایه دهند: «یکی از دوستانم که استاد زبان‌های شرق دور بود گفت بعد از خواندن داستان گریه کردم و این به من نشان داد که توانستم اثرگذار باشم.» وی درباره عدم آشنایی پرتغالی‌ها با زبان‌های فارسی، علی‌رغم نزدیک به یک قرن تسلط بر جنوب ایران در دوره صفویه معتقد است: «از بدو ورودم به پرتغال روی این مساله دقت زیادی داشتم. همین الان هم در حال انجام یک طرح مطالعاتی هستم. نکته این است که سال‌ها بین ایران و پرتغال روابط تجاری و سیاسی وجود داشته و حتی یک دوره در جزیره هرمز مستقر می‌شوند و در آنجا قلعه نظامی می‌سازند. اما در کتاب های تاریخی پرتغال این بخش حذف شده است. برای من معما بود که چرا این نکته در کتب تاریخ و نقشه‌های دریانوردی با توجه به اهمیت منطقه خلیج فارس وجود ندارد. حتی در بنیاد شرق‌شناسی پرتغال نیز جایی برای ایران‌شناسی نبود، زمانی که به کتب تاریخ فارسی به خصوص در دوره صفویه مراجعه کردم پاسخ سوالم را پیدا کردم.» رادفر دلیل حذف ایران از نقشه‌ها وتاریخ پرتغال را حضور ناموفق پرتغالی‌ها در ایران می‌داند: «پرتغالی‌ها به دوره حضورشان در ایران افتخار نمی‌کنند. آنها در ایران شکست مفتضحانه‌ای خوردند. این مساله در هیچ جای تاریخ پرتغال انعکاس پیدا نکرده است. پرتغالی‌ها یک جور غرور متعصبانه به تاریخ خود دارند که ناشی از 50 سال سلطه سالازاریست‌ها و فاشیسم در این سرزمین بود. نگاهی که آن چه مایه سرافکندگی است باید از تاریخ حذف شود.» اما به گفته این مترجم، پس از واقعه 11 سپتامبر و حوادث اخیر مردم پرتغال تمایل زیادی به دانستن از ایران و منطقه‌ای که در آن قرار گرفته نشان دادند و به همین دلیل ابتدا کلاس‌های زبان فارسی تشکیل شد. در سال 2007 نیز با برپایی جشن 500 سال روابط ایران و پرتغال فضا برای کار مطالعاتی باز می‌شود رادفر پس از ترجمه لیلی و مجنون تصمیم دارد به سراغ اشعار مولانا برود: «همیشه دوست دارم بتوانم روی اشعار مولانا کار کنم البته هنوز جرات نزدیک شدن به مثنوی را ندارم از این رو از کارهای ساده این شاعر بزرگ استفاده خواهم کرد.» وی در خصوص ادامه ترجمه آثار نظامی معتقد است: «هدف من برای ترجمه لیلی و مجنون معرفی چکیده‌ای از زبان فارسی به پرتغالی بود. اصراری ندارم روی یک شاعر متمرکز شوم، به نظر من در مرحله اول باید ادبیات خودمان رابه آنها بشناسانیم.» http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News «لیلی و مجنون» به زودی به پرتغال می رسند تا مردم این کشور برای نخستین بار ترجمه یکی از آثار کهن ادبیات فارسی را که به طور مستقیم از زبان فارسی به پرتغالی ترجمه شده ، بخوانند.   این اثر نظامی گنجوی را دکتر سپیده رادفر به پرتغالی ترجمه کرده است و قرار است «لیلی و مجنون» در شمارگان 10هزار جلد به زودی در پرتغال منتشر شود. رادفر که در حال حاضر به تدریس زبان فارسی در دانشگاه لیسبون مشغول است ، می گوید: «پیش از این ، رباعیات خیام از زبان انگلیسی به پرتغالی ترجمه شده بود و بیشتر مردم پرتغال با اشعار خیام آشنا هستند». اما به غیر از اشعار خیام گویا هیچ اثر دیگری از شاعران و نویسندگان ایرانی به صورت کتاب در پرتغال منتشر نشده است و رادفر «لیلی ومجنون » را با هدف آشناکردن مردم پرتغال با آثار غنی ادبیات فارسی ، ترجمه کرده است . او انتظار دارد که این اثر با استقبال عامه مردم مواجه شود و فکر نمی کند تنها گروهی خاص از دوستداران ادبیات از انتشار «لیلی و مجنون » استقبال کنند. البته رادفر پیشنهادهای دیگری را نیز برای ترجمه آثار ادبی ایران از سوی موسسات انتشاراتی پرتغال دارد که در صدر این پیشنهادها آثار مولانا جلال الدین محمدبلخی قرار گرفته است . او می گوید: تعدادی از موسسات انتشاراتی پرتغال به من پیشنهاد ترجمه اشعار مولانا را داده اند. با این حال رادفر فکر می کند «ترجمه آثار مولانا کار بسیار مشکلی باشد» ، او به همین دلیل در زمان نمایشگاه کتاب تهران به ایران آمد و مدتی را در ایران ماند تا بتواند تمام تفاسیر و تحلیل هایی که از اشعار مولانا در بازار کتاب ایران وجود دارد، تهیه کند. رادفر برای ترجمه اشعار مولوی خود را بی نیاز از کمک ایران نمی داند. وقتی دلیل پیشنهاد ترجمه اشعار مولوی از سوی ناشران پرتغالی را از او می پرسم ، می گوید: «بعد از ترجمه اشعار مولوی در امریکا و استقبال گسترده ای که از اشعار این شاعر بزرگ صورت گرفت . ناشران پرتغالی نیز درصدد ترجمه این اشعار به زبان پرتغالی برآمدند.» این مترجم که حدود 2سال پیش کار ترجمه و تنظیم زیرنویس فیلمهای عباس کیارستمی را برای نمایش در مراسم بزرگداشت این فیلمساز عهده دار بوده است ، ترجمه آثار نویسندگان پرتغالی در ایران را خالی از اشکال نمی داند. رادفر معتقد است : «معمولا آثار نویسندگان پرتغالی از زبان واسطه به زبان فارسی ترجمه می شود و به همین دلیل امکان لطمه وارد شدن به روح اصلی اثر بسیار زیاد است». او بسیار علاقه مند است آثار نویسنده ای چون «ساراماگو» و شاعری چون «پسوا» را به صورت مستقیم از پرتغالی به فارسی ترجمه کند ، اما ارتباطات لازم با ناشران ایرانی ندارد. «به همین دلیل تا به حال در این زمینه کاری انجام نداده ام ، اما دوست دارم چند اثر را به فارسی ترجمه کنم». او البته می کوشد آثار سایر نویسندگان و شاعران ایرانی را به زبان پرتغالی ترجمه و منتشر کند ، گویا باید منتظر فراگیر شدن آثار مولوی در پرتغال هم باشیم . http://www.jamejamonline.ir